persberichten
Elsloo, januari 2023
Artikel PZC SChouwen-Duivenland door Valeska Nastaly, Zierikzee 21 oktober 2022
Maria Dirkje uit Noordgouwe werd nog geen twee jaar, maar ze leeft voort via de allermooiste graftrommel van Schouwen-Duiveland.
Nog drie te gaan en dan zijn alle 15 graftrommels van Schouwen-Duiveland die nog te redden waren in ere hersteld. Zoals die van Maria Dirkje.
Zomer 2022: artikel in VEZEL
Eén van de trommels
uit Brugge met
kralenornamenten.
De brochespeld die ik ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum kreeg als abonnee van Vezel lag al een tijdje te wachten op mijn werktafel. Het idee om er iets bijzonders mee te doen stond vast! Een combinatie van vroeger en nu!
Door Pieke van Doorn-Witteveen-Tien jaar geleden werd mijn aandacht getrokken door drie gerestaureerde graftrommels met bloemen kransen van metaal en porselein in de expositie ruimte van Borg Verhildersum in Leens (Groningen). Voor het eerst in mijn leven maakte ik kennis met het fenomeen graftrommels. Dat werd vervolgens een zoektocht naar oorsprong, gebruik en materiaal.
Van de restaurateur van de trommels van Borg Verhildersum kreeg ik met vier andere liefheb bers de informatie en inspiratie die door de jaren heen alleen maar uitgebreider werd. Tussen 1900 en 1945 lagen Nederlandse begraafplaatsen vol met graftrommels. Een graftrommel is een trommel van zink of blik afgedekt met een
EEN GRAFTROMMEL IS EEN TROMMEL VAN ZINK OF BLIK AFGEDEKT MET EEN GLASPLAAT, WAARIN EEN BIJZONDERE GIFT WERD GELEGD VOOR DE OVERLEDENE.
glasplaat, waarin een bijzondere gift werd gelegd voor de overledene, meestal in de vorm van een bloemenkrans van metalen bladeren met bloemen van porselein of een krans die geheel uit glaskralen bestond. Ook werden er kransen van natuurlijke materialen gemaakt. Te begrij pen is dat een trommeltje voor een overleden kindje klein is, ongeveer 30 cm diameter en voor een volwassen persoon kan de trommel wel rond de 85 cm in diameter zijn.
Werkwijze Broches 'vroeger en nu'
Benodigdheden
. bolglas, rond of ovaal
. stevig karton
. een oude foto of een
religieus aandenken
. glaskralen
. ijzerdraad, passend door het oog van de kralen
. fotolijm en tweecomponentenlijm of constructielijm
. knijptangetje, draadtangetje
. dik naaigaren en naald
. schaar
Ik ben uitgegaan van het ovale bolglas in de oude graftrommel tjes uit Brugge met daarin een foto van, in dit geval, een onbekende Belgische 'Madame' Omdat er geen ovaal bolglas te koop was in Nederland heb ik via het internet in Beijing een doosje met tien horlogeglazen gevon den. De diameter van dat bolglas is 7,5 cm. Met die glazen eenmaal in huis heb ik dezelfde werkwijze aangehouden als toentertijd bij het restaureren van de medaillons in de graftrommeltjes.
Als basis heb ik een plaatje van dun karton geknipt met een iets groter formaat dan de 7,5 cm van het horlogeglas. In het karton heb ik een aantal gaatjes geprikt om daar dik naaigaren doorheen te kunnen trekken om het geheel vervolgens later vast te kunnen zetten op het brocheplaatje van Vezel.
De foto's die ik gebruikt heb voor mijn medaillons zijn oude foto's die opnieuw zijn afgedrukt. De originele foto's zijn teruggezet in de gerestaureerde trommeltjes uit Brugge de daar nu weer op hun plek liggen op de graven.
De foto is op het kartonnetje geplakt met papierlijm. Onder het horlogeglas was geen ruimte voor meer dan een foto. De oude medaillons hebben naast een foto wel nog ruimte
en hoogte voor wat kralenornamentjes! Om het bolle glas op de kartonnen ondergrond vast te kunnen zetten, is gebruik gemaakt van twee om elkaar gedraaide metaaldraden waar glaskraaltjes aan geregen zitten. In een cirkelvorm omsluiten die het horlogeglas en houden dat zo op zijn plek. Naast de gedraaide metaaldraden met kraaltjes worden ook nog wat blaadjes en bloemetjes van kralen toege voegd aan de buitenkant van het medaillon. Ook deze blaadjes en bloemetjes zijn gemaakt van metaaldraad met aangeregen glaskralen.
Uiteindelijk worden de uitste kende katoendraden aan de achterkant, door de gaatjes van het Vezelbrocheplaatje getrok ken, vastgeknoopt en verstevigd met een tipje tweecomponen tenlijm of constructielijm.
In 2015 hebben wij de Stichting tot behoud van de Graftrommel opgericht, standplaats Veenhuizen in Drenthe. Daarbij is er in Veenhuizen een restauratieatelier en een klein museum ingericht. Het restauratieatelier krijgt sinds de oprichting regelmatig opdrachten uit het hele land en ook uit België komen er trommels en kransen om te restaureren. Verder hebben wij een lijst met locaties in Nederland waar nog trommels liggen.
ONDER
In het atelier worden oude graftrommels met zorg gerestaureerd en zo behouden voor de toekomst.
Wij proberen daar zoveel mogelijk foto's van te verzamelen die dan weer in ons computersysteem komen te staan. Aan de museumbezoekers vragen wij foto's te maken van trommels die zij dichtbij huis of op hun vakantietochtjes in Nederland tegenkomen en naar ons door te sturen. Op die manier blijven wij op de hoogte van het verval en de verdwijning van trommels en kransen.
Bij een restauratieproject van in totaal 9 trommels met kransen uit Brugge in België hoorden twee kleine, zeer oude trommeltjes met Vene tiaanse kralenornamenten. Daardoor werd ik op het idee gebracht om die kennis te gebruiken voor de broches.
Meer informatie over het funerair erfgoed 'de Graftrommel' is te vinden op www.stichtinggraftrommel.nl
4 Gerestaureerde kransen terug in Zierikzee
Onthulling graftrommel Beetsterzwaag 3 juli 2021
Persbericht Leeuwarder Courant d.d. 6 maart 2021
Lees hier het artikel online (voor abonnees Leeuwarder Courant).
Persbericht Noordhollands Dagblad d.d. 4 september 2020
In Noord-Holland boven het Noordzeekanaal zijn nog maar 34 grafkistjes bewaard gebleven
Restauratie Jisper graftrommeltje
Koos Reitsma
Jisp ■ „Als kind fascineerde het kistje me”, zegt Imgard van de Nes. „Tijdens een bezoek aan de kerk moest ik altijd even kijken.” Ze is nu volwassen en omdat het kistje met daarin een krans, sporen van slijtage vertoont, onderzocht ze de mogelijkheden voor restauratie.
Van de Nes kwam in contact met Leon Bok uit Amsterdam. Hij is funerair deskundige en schreef een boek over deze ’grafkistjes’, die ook wel graftrommels worden ge- noemd. Vandaag komt Bok de trommel in Jisp ophalen.
„Landelijk heb je er nog onge- veer 1100”, vertelt hij. „Maar het zijn er vele duizenden geweest. Het gebruik kwam halverwege de 19e eeuw op. Op sommige begraaf- plaatsen stonden er na verloop van tijd wel veertig of vijftig, maar in de jaren zestig en zeventig is het merendeel verdwenen. Dat kwam vooral doordat gemeenten het beheer van de begraafplaatsen anders gingen uitvoeren, meer mechanisch. Alles wat los stond werd weggehaald. Vaak waren ze ook beschadigd geraakt, reden te meer om ze maar te verwijderen.”
Vitrine
Want wat ze gemeen hebben, is een glasplaat. Een graftrommel is een soort vitrine, bedoeld om de krans die erin ligt te beschermen tegen weersinvloeden. „Het gaat om die krans”, zegt Bok. In Jisp zijn het zinken blaadjes die de krans vor- men, met boven, in het midden een roos van aardewerk. „Die roos staat voor één leven. En de lelietjes van dalen in de krans staan voor de zuiverheid en prilheid van een kind.”
Hier gaat het om een jongetje, Cornelis Kwadijk, dat net geen tien jaar is geworden: geboren op 6 november 1918 en overleden op 30 augustus 1928.
Het graftrommeltje is een aan- vulling op z’n steen. ’Rust zacht lief broertje’, staat er. „Het is een broertje van mijn vader, Klaas”, zegt Klaas Kwadijk uit Jisp, die het kistje persoonlijk van het graf tilt. De familie Kwadijk bezoekt nog regelmatig het graf en is dus ook bekend met de graftrommel. Ze zijn blij dat die nu wordt gerestau- reerd, door deskundigen van de Nederlandse Stichting tot behoud
van de Graftrommel in Veenhui- zen.
Bok: „Deze is voor een kind, maar de meeste zijn voor volwasse- nen. Het kleurgebruik verschilde. Paars was bijvoorbeeld voor een volwassen, ongetrouwde vrouw. Bij een kind is wit de kleur. Vaak leg- den familieleden samen het geld ervoor bij elkaar. Je ziet ze in alle vormen. Ovaal, maar rechthoekig of kruisvormen ben ik ook tegen- gekomen. Hetzelfde geldt voor het materiaalgebruik. Deze is van zink, maar bijvoorbeeld ijzer of hout komt ook voor. Hout is kwetsbaar. Bij mijn weten zijn er landelijk nog maar zes van hout.”
„Heel veel mensen in het dorp weten niet van het bestaan af, of wat de functie is”, zegt Imgard van de Nes. Bok: „In het begin liep ik ze ook voorbij, maar op zeker mo- ment kreeg ik er vragen over, en toen ben ik me erin gaan verdie- pen.” Hij heeft een lijst samenge- steld met locaties, landelijk, waar nog graftrommels bewaard zijn gebleven. „In Noord-Holland, boven het Noordzeekanaal, zijn het er 34.”
In Oostzaan zijn er in 2010 ook twee gevonden en opgeknapt. Die hadden kransen van kralen en staan nu in het Uitvaartmuseum Tot Zover in Amsterdam.
Persbericht 'Nieuwe Ooststellingwerver' 1 juli 2020
Graftrommel uit 1920 is in ere hersteld
Appelscha – Hij lekte, de binnenkant begon te roesten, waarna de boel in elkaar stortte. De graftrommel op het familiegraf van familie Zwart-Bosch op de begraafplaats aan de Oosterse Es in Appelscha was anderhalf jaar geleden nodig aan restauratie toe.
Dat vond Maartje Luijt. Als lid van de familie zocht zij naar een oplossing om de trommel een flinke opknapbeurt te geven.
Stichting Graftrommel
Ze kwam in contact met de Stichting Graftrommel in Veenhuizen, een stichting die zich sinds zeven jaar bezighoudt met het restaureren van de met glasplaat afgedekte trommels met daarin een grafgift, een extra aandenken voor de nabestaanden van een overleden persoon. De eerste twee jaar hield de stichting zich vooral bezig met het restaureren van trommels uit hun eigen dorp, daarna volgden opdrachten uit het hele land. Zelfs in België knapt de stichting graftrommels op.
Handig en creatief
In hun restauratieatelier met naastgelegen museum restaureerde Stichting Graftrommel voor Ooststellingwerf onder meer trommels in Elsloo, Fochteloo en Oosterwolde. ‘Wij omarmden het idee van Maartje Luijt meteen’, zegt Pieke van Doorn, secretaris van de stichting. ‘Ik kende de trommel, ik wist eigenlijk meteen over welke graftrommel Maartje het had toen ze ons belde.’ Na het bespreken van de restauratiemogelijkheden liet Luijt, die zelf ook erg handig en creatief is, weten te willen helpen.
Metalen krans
De graftrommel uit 1920 met daarin een krans van metalen bladeren en bloemen van hetzelfde materiaal werd volledig aangepakt: de metalen krans in de trommel was gaan roesten en lag onder in de trommel. De metalen blaadjes en bloemen werden in het atelier ontroest, geconverteerd en in de authentieke kleur geschilderd. De trommel werd geschuurd en werd aan de binnen- en buitenkant ook voorzien van een likje verf. Compleet wind- en waterdicht kan de graftrommel weer jaren mee. ‘We waren erg blij met haar aanbod om te helpen. Wij werken als stichting op vrijwillige basis, omdat we het zien als missie: we willen de trommels behouden, zodat ze weer een generatie mee kunnen.’ Luijt sloot zich aan bij de stichting en helpt tegenwoordig om de missie te volbrengen. ‘We krijgen steeds meer bekendheid, daar is dit een goed voorbeeld van.’
Het pronkstuk op het graf in Appelscha werd dinsdag onthuld en is weer precies zoals hij van origine is bedoeld.
Tekst: Henk Vondeling
Persbericht uit 'De Krant' 10 maart 2020
VEENHUIZEN – Om de twee jaar deelt Terebinth, de Stichting voor Funerair erfgoed in Nederland, een prijs uit voor die organisaties die op dit gebeid actief zijn. Onlangs viel het Graftrommelmuseum in Veenhuizen in de prijzen. Zij mochten in Utrecht een gedeelde tweede prijs in ontvangst nemen van € 250.
‘Een bijzondere gebeurtenis in ons nog jonge bestaan,’ laat Pieke van Doorn-Witteveen weten. Zij heeft vijf jaar geleden mede het initiatief genomen om een Stichting tot behoud van de Drentse Graftrommels op te richten. Inmiddels dekt die vlag de lading al lang niet meer. ‘Ons werkgebied bestaat de laatste jaren uit meer dan Drenthe alleen. Vanuit heel Nederland komen verzoeken om graftrommels te restaureren. Tot zelfs uit België hebben we opdrachten gekregen. Zo mochten we voor de gemeente Deinze 9 graftrommels restaureren. We hebben dan ook de naam van onze stichting verandert in “De Nederlandse Stichting tot behoud van de Graftrommel”. Dat wij een prijs mochten ontvangen zegt iets over onze werkzaamheden,’ laat Pieke van Doorn-Witteveen weten.
Terebinth is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor behoud en aandacht voor waardevolle begraafplaatsen, gedenktekens en grafmonumenten. De stichting beijvert zich voor een goede en respectvolle zorg voor onze doden en hun nabestaanden. Zij verzorgen ook informatieve bijeenkomsten en excursies. De stichting Terebinth liet weten dat er drie projecten uit 15 succesverhalen waren genomineerd voor een prijs. Waaronder dus het graftrommelmuseum uit Veenhuizen. Enthousiasme en doorzettingsvermogen waren bij alle drie de genomineerden terug te vinden, zo liet de jury weten. Het was voor de derde keer dat Terebinth enkele prijzen uitreikte.
Een graftrommel is een trommel afgedekt met een glasplaat, waarin een bijzondere gift werd gelegd voor de overledene, meestal in de vorm van een bloemenkrans van metalen bladeren en bloemen van porselein of een krans die geheel uit glazen kralen bestaat. De eerste graftrommels dateren van rond 1850.
Iedere woensdagmiddag wordt er door de werkgroep drukt gewerkt om de graftrommels op te knappen. Op dit moment bestaat de werkgroep uit Pieke van Doorn-Witteveen, Maartje Luijt-van der Veen, Corneel Beijert-Baan, Janny Bronkhorst-Dijkstra en Leo van Doorn (foto). Ook burgemeester Klaas Smid van de gemeente Noordenveld liet eerder al weten het Graftrommelmuseum te waarderen. Op 28 april bestaat het museum precies 5 jaar. De komende Paasdagen is het Graftrommelmuseum/restauratieatelier weer open. Op beide dagen is iedereen vanaf 11.00 uur welkom aan de Bergveenweg 1 in Veenhuizen. Vanaf 16 april is het Graftrommelmuseum/restauratieatelier elke donderdag van 10.00 tot 17.00 uur open. Entree betalen is niet van toepassing. Wie meer wil weten kan kijken op www.stichtinggraftrommel.nl.
website maken