Uit de oude trommel

Pieke van Doorn-Witteveen

De heer Coen In het Panhuis, voorzitter van stichting Oude Kerkhof Roermond, stuurde mij meerdere foto’s van de grafkelder van de Familie Romen-Knarren op het Oude Kerkhof van Roermond.

Op de foto’s zijn twee metalen aandenkens te zien: een krans gemaakt van zinken blaadjes en bloemen van porselein en een tak ook van zink met bloemen van porselein. Op de krans heeft een letterlint gezeten met letters van aluminium, van het letterlint is het woord ‘aan’ te ontdekken en rechts onder ‘en bem…..’.

De kleur paars gebruikte men in de kralenkransen voor een overleden volwassen vrouw. Echter deze kleurstelling kwam zeer zelden voor in de metalen kransen! De krans van dit type, metalen blaadjes met porselein, werd rond 1920 geproduceerd in Frankrijk tot eind jaren dertig. In die periode werden de bladeren nog gespoten.

Voor welke vrouw in de kelder de aandenkens bedoeld waren is niet bekend. Gezien de bovenstaande gegevens zou de krans en het ornament rond 1928-1932 geplaatst moeten zijn in de grafkelder.
Jacqueline Loomans , gestorven in 1937, zou degene kunnen zijn voor wie het kleurige geheel bedoeld was. Zij was de grootmoeder van moeders kant, vrouw van notaris Wouter Vissers.

Jacob Jozef Romen werd in 1805 geboren in Emmerich D. In 1826 nam hij de drukkerij van Gerardus Gruyters in Roermond over.

De Fa. J. J. Romen en Zn. bestond uit een boekdrukkerij en binderij. Zij hadden de wind in de zeilen doordat zij zich “Pauselijke drukker” mochten noemen. Zij drukten voor het Bisdom Roermond o.a. alle catechismussen die gebruikt werden in het onderwijs. Hij handelde ook in papier en kunstbloemen. Ook verkochten ze metalen ‘lijkkransen’. Of de krans en het ornament afkomstig zijn uit het bedrijf van de Fa. J. J. Romen en Zn. is onbekend.

Bekend is wel dat in de periode 1902-1931 in ieder geval drie Roermondse ondernemers adverteerde met metalen grafkransen, grafkruizen en grafkransen van kunstbloemen. Dat waren de Firma’s ; H. v. d. Bogaert, J. Cillekens - Dreessens en de Eerste Roermondsche Begrafenis Onderneming H .Langerhoff en Zn.

In de kelder zijn een twintigtal personen bijgezet, o.a. Elisabeth Hubertina Knarren, echtgenote van Jacob Jozef Romen overleden in 1881. Er zijn nog 11 lege nissen in het grondig gerestaureerde graf!

Bronnen:

Foto’s: Coen In het Panhuis.

‘Dood, maar niet vergeten’ geschreven door de heer John Vaessen.
www.oudekerkhofroermond.nl

Aandenkens Johanna en Johannes van Hoof:

Ter nagedachtenis aan Johannes van Hoof, gestorven 1905 en Johanna van Hoof, gestorven in 1906.

De stichting heeft heel recent twee funeraire aandenkens gekregen van mevrouw Annelies Kolkman- van Hoof.
Hoe deze gebruikt werden ter herinnering aan de dood van de twee kindertjes is niet bekend. Het is onwaarschijnlijk dat ze in trommeltjes gezeten hebben, eerder als aandenken in een lijst o.i.d.

De hartjes zijn van zijde met daaromheen stoffen bloemetjes. Het geheel is met een kanten strook omsloten. Onderaan is er bij beide een kruis bevestigd van porselein. Een kinderrozenkransje maakt het geheel compleet.

De stichting heeft Mariette Pateer uit Goirle (pateer.m@gmail.com) bereid gevonden om voor beide kinderhartjes een doos te maken met een glasplaatje in de deksel zodat het stofdicht wordt maar de beeltenis goed te zien blijft.
Wij danken mevrouw Annelies Kolkman- van Hoof voor haar bijzondere gift, wat zeker een prachtige aanvulling is op onze collectie funerair erfgoed.

Mevrouw Annelies Kolkman-van Hoof licht de funeraire aandenkens toe:

Het materiaal op de foto’s had ik al tig jaar in mijn bezit. Het zijn herinneringen aan de eerste twee kindjes van mijn oma en opa, die hoogstwaarschijnlijk begraven zijn geweest in Bocholt.

Op het hartje van Johanna staat een verkeerde geboortedatum: 29 Februari 1905; dat moet zijn 29 December 1905.

Hoe mijn oma en opa elkaar ontmoet hebben, weet ik niet. Het huwelijk werd voltrokken in Bocholt op 30 december 1904. Het eerste kindje, Johannes Martinus werd geboren op 12 februari 1905 en is overleden op 28 juli 1905. Mijn oma was toen al zwanger van het tweede kindje, Johanna Elisabeth Henrika Alfonsa , dat geboren werd op 29 december 1905 en gestorven is op 19 juli 1906.

Mijn oma zette dus in minder dan een jaar twee kindjes op de wereld, maar moest van allebei ook al weer heel snel afscheid nemen. Beide kindjes waren ziek toen zij kwamen te overlijden. Pas later ontdekte mijn oma wat de oorzaak geweest zou kunnen zijn en al was dat voor haar te laat, zij heeft met die wetenschap nog wel een kindje van een andere moeder kunnen redden!

Zoldervondsten in de Ny Brongergea Tsjerke (het witte kerkje) in De Knipe.

In mei 2021 deden de koster en Freja van der Zee-Dijkstra een bijzondere ontdekking op de zolder van het Witte Kerkje in De Knipe.
Daar troffen zij een graftrommel aan met daarin twee kransen.

De graftrommel was in slechte staat, gesloten door een deksel met een prachtig authentiek slotje. Het glas van het deksel was stuk.
Beide kransen zijn van zink met enkele bloemen van porselein. Een van de kransen bevat zelfs twee viooltjes !

Het is voor de tweede keer in al die jaren sinds wij restauratiewerkzaamheden doen, dat wij twee kransen in een trommel hebben ontdekt. In Zandvoort was daar ook sprake van.
Zeer waarschijnlijk is de trommel met de twee kransen voor een persoon geweest. Op het letterlint is nog te zien dat het een trommel voor een manspersoon was.

De koster wist niets van de zolderopslag af. Zij was nog niet op de zolder geweest sinds haar aanstelling. De vorige koster had de trommel met kransen in het baar huisje gevonden en vervolgens op de zolder van het kerkje gelegd.

Het lijkt een krans uit de jaren dertig. Misschien kan dit ook een aanknopingspunt zijn voor de plek van herkomst. Er zijn tot nu toe geen oude foto’s bekend van het kerkhof uit die jaren.

Naast de graftrommel werd een grote houten kist aangetroffen met o.a. avondmaalsbekers, collectebussen en een koffer met daarin een baar-en kistkleed en het uniform van een bode.

Wat volgde was een mooie tentoonstelling van de “gevonden” spulletjes in de Ny Brongergea Tsjerke , ook wel het Witte Kerkje genoemd.

Nu maar hopen dat de gegevens over die persoon, waarvoor de trommel was bedoeld nog boven water te krijgen zijn.

Succes beiden!

De kaardenbol

Naast kransen van metaal of glaskralen werden er ook kransen met natuurlijke materialen gemaakt zoals met dennenappels , kaardenbollen, buxus, ruscus of rendiermos.
In de kaardenbol kransen werden ook weleens andere onderdelen toegevoegd zoals dennenappels, artisjok, letterlint of een strik van metaal of stof.

Ook plaatste men wel plaatjes van porselein met de beeltenis van de overledene in de trommel.
Dat was o.a. in de trommels van Brielle, Dodewaard en Vlierbeek (B.) .
De knoppen van de Dipsacus fullonum , ook wel de grote wilde kaardenbol genoemd, werd gebruikt voor de kransen van natuurlijke materialen.
Ook als droogbloem sierde de bloem menig vaas!

De wevers kaarde werd vroeger in de Vaucluse

( Zuid Frankrijk) veel verbouwd en geëxporteerd naar onder meer Nederland, Rusland en Japan.

Honderden hectaren waren in Zuid-Frankrijk in de 19e en 20e eeuw in productie. In 1862 was dat 2326 ha.

Na 1968 was er nog een firma die de wevers kaarde kon leveren maar dat bedrijf sloot in 1985.

De knop van de grote wilde kaardenbol werd ook gebruikt als onderdeel van een kaardmachine om wol te kaarden.
De bloemhoofdjes werden op stalen pinnen gedrukt die op rollen zaten.

In het Textielmuseum in Tilburg is nog een authentieke kaardmachine te bewonderen echter zonder de distelknoppen die origineel op de metalen pinnen zaten.

Verspreiding van de plant vindt men vooral in Zeeland, Zuid Limburg, Twente en Noord- en Zuid Holland op ruige plekken zoals bermen of dijken.

Verschijningsvormen van kaardenbol kransen in Nederland en België

Voor zover bekend bevinden zich nog zes graftrommels met een krans van kaardenbollen in Nederland.
Ook is er een trommel met een krans van kaardenbollen, lint en fotootjes gevonden in Vlierbeek, België.

DRENTHE, twee trommels met kransen in Emmen en Sleen.
FRIESLAND, een trommel in De Knipe, 1928.
GELDERLAND, twee trommels in Dodewaard en Haaften.
ZEELAND, een trommel met krans in Brielle, 1923.

De kransen werden opgebouwd door een “moederring” van dik ijzerdraad te vormen.
Vervolgens werd de krans met stro omwikkeld. Daarna ging er een beschermlaag van crêpepapier om heen.
In de distelknoppen worden metalen pinnen gestoken in de onderkant van de knoppen. Vervolgens worden de distelknoppen met de ijzerdraad pinnen dakpansgewijs op de stroring gedrukt.
Als laatste worden de extra’s toegevoegd zoals dennenappels, artisjok, letterlint of strik van metaal of stof.

De heer J. Cesar heeft in 2020 een kaardenbol krans ontdekt op de Oude Algemene Begraafplaats in Brielle.
Door de foto op een plaatje van porselein, gemonteerd binnen in de krans, is het bekend voor wie de trommel bestemd was.
Pleun Schuddebeurs kreeg in 1923 de krans met trommel op zijn graf.

De Brielse krans heeft een “hoep” als basis waar stro omheen gebonden is, omwikkeld met crêpepapier.
Een “hoep” is een ring van wilgenhout. Deze werden tot aan de oorlog in Spijkenisse gemaakt ten behoeve van de haringtonnen.
Zoals op de foto te zien is, was er ook een artisjok toegevoegd, welke grotendeels intact gebleven is.
Klik hier voor meer informatie over deze krans.